Onlangs verschenen in de pers enkele artikels over het zogenaamde 'misbruik' van het artiestenstatuut. Het aantal artiesten is sinds 2004 inderdaad verdubbeld in de statistieken van de RVA. Dit heeft echter verschillende redenen.

Er is de wet van december 2003 die klaar en duidelijk het werknemersstatuut aangaande sociale zekerheid geeft aan alle artiesten. Er is wel een mogelijkheid om als zelfstandige aan de slag te gaan, maar de meeste artiesten werken als werknemer, ofwel met een arbeidsovereenkomst rechtstreeks bij de werkgevers van de sector, ofwel via een SBK (Sociaal Bureau voor de Kunstenaars). Dit statuut biedt het meeste bescherming tegen de wel zeer precaire werksituaties in de sector.

Korte contracten van bepaalde duur

De werkgevers maken gretig gebruik van de korte contracten; er is bijna niemand meer die een contract van onbepaalde duur heeft. Een paar uitzonderingen zijn bijvoorbeeld Het Toneelhuis en het NTGent voor de acteurs; voor de musici zijn er een paar grote instellingen zoals de Vlaamse Opera, deFilharmonie, Brussels Philharmonic-Vlaams Radio Koor, de Koninklijke Muntschouwburg, het Nationaal Orkest van België, de Opéra Royal de Wallonie en het Filharmonisch Orkest van Luik; voor de dansers is er het Koninklijk Ballet van Vlaanderen. In de kleinere dansformaties wordt echter veelal met projecten gewerkt en dus met contracten van bepaalde duur.
Als we de tewerkstelling bekijken in het paritair comité 304 voor het vermakelijkheidsbedrijf dan zien we heel veel contracten van bepaalde duur. Het is dus logisch dat wij als vakbond er steeds voor ijverden betere voorwaarden te hebben in de werkloosheidsverzekering, dan voor andere werknemers die niet constant aangewezen zijn op korte contracten. In de pers stond dat men 156 dagen gewerkt moet hebben om een uitkering te krijgen. Dit klopt helemaal niet: de regels zijn dezelfde als voor andere werknemers, namelijk 312 dagen werken op 18 maanden tijd, en die voorwaarden verstrengen naarmate je ouder wordt. Voor uitvoerende kunstenaars is het mogelijk om deze dagen te verwerven met een brutobedrag als er gewerkt wordt 'op cachet', per opdracht dus.

Wat is een artistieke activiteit?

Een moeilijke discussie is: wat is een artistieke activiteit? Er is de commissie kunstenaars die moet oordelen of iemand het statuut van zelfstandige kan verkrijgen. Dit is in theorie, want men kan zich eigenlijk gewoon aansluiten bij een verzekeringskas voor zelfstandigen. De commissie heeft deze oefening al gemaakt. Zo is voor hen een kunstfotograaf een artiest maar een gewone fotograaf niet; een kunstenaar die les geeft, is op dat ogenblik een docent en geen artiest. Dit is dus uiteindelijk een zeer moeilijke oefening.
De voordeelregels in de werkloosheid zijn eigenlijk beperkt tot de uitvoerende artiesten, zoals musici, acteurs, dansers, circusartiesten. We zien echter dat door de SBK’s of de zogezegde 'derde betalers' de C4's worden afgeleverd met de code 46 artiest, ongeacht of de artiest uitvoerend is of scheppend. De RVA controleert niet welke artistieke activiteit er werd uitgeoefend. Zo zijn er heel wat artiesten in de werkloosheid beland, en dus ook scheppende artiesten.

Een probleem in Brussel?

In Brussel zijn er veel meer werkloze artiesten dan in Vlaanderen en in Wallonië. Brussel is natuurlijk een grootstad met heel veel artistieke activiteit, maar sommigen beweren dat dit hoge aantal komt door misbruik bij de vzw SMart. Daar kan men gewoon een account openen om zichzelf tewerk te stellen als artiest. De administratieve verwerking gebeurt dan door een andere poot van SMart, namelijk het secretariaat voor tijdelijke arbeidskrachten. Zo zou men dus zijn statuut kunnen 'kopen'. SMart heeft al heel veel inspecties gehad van de RSZ en de RVA, maar nog nooit is er een actie tegen hen ondernomen. In de Nationale Arbeidsraad hebben tal van specialisten zich gebogen over het probleem. Er werd een advies uitgebracht, maar tot nu toe is er geen enkel politiek initiatief gekomen. Wellicht heeft dit ook te maken met de regering in lopende zaken.

Werkgroep sociaal en fiscaal statuut artiesten

Er is een werkgroep sociaal en fiscaal statuut in de schoot van het Kunstenloket samen met de werkgevers, om de problemen rond het statuut te analyseren en voorstellen te doen aan de politieke verantwoordelijken. We zijn zeker nog niet rond met mogelijke voorstellen over de regels in de werkloosheid. We vinden het uiteraard ook niet correct dat men met slechts één contract per jaar in het voordeelstatuut kan blijven (het kan gaan om één dag tewerkstelling). Langs de andere kant is er in Vlaanderen een veel strenger beleid vanwege de VDAB in de maak. Jonge afgestudeerden die een artistieke carrière willen uitbouwen, zullen sneller geheroriënteerd worden als er onvoldoende vacatures zijn.
Het statuut van de kunstenaar moet geëvalueerd worden. Zo is er bijvoorbeeld de regeling met de 'kleine artistieke vergoeding'. De wet voorziet dat er een artiestenkaart moet zijn om van deze regeling te kunnen genieten. Er bestaat echter geen artiestenkaart omdat deze bepaling nooit in uitvoering kwam, maar iedereen maakt wel gebruik van die vergoeding.

Wij stellen voor dat de nieuwe regering een werkgroep samenstelt om alles terug te bekijken en betere regels uit te vaardigen. Er moet duidelijkheid komen over wie artiest is en wie niet, en er moeten duidelijke criteria worden uitgewerkt. De artiesten die een echte artistieke praktijk hebben, mogen niet de dupe worden van misbruiken op het veld. We verdragen niet dat ze uitgescholden worden voor luiaard of profiteur; hun situatie is precair en moet worden beschermd. We hebben een bloeiende kunstscene in Vlaanderen en België. Het zou onaanvaardbaar zijn die te laten kapotmaken door enkele slimme rakkers die het statuut zouden misbruiken.

Laurette Muylaert